Mamlakatmizda har bir yo‘nalishda izchil islohotlar davom etmoqda. Kadastr xizmatlarini ko'rsatish, yer va kadastr nazorat ishlarini olib borish yo'nalishi ham shular jumlasidandir. O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligi huzuridagi Kadastr agentligining Qoraqalpog‘iston Respublikasi boshqarmasi boshlig‘i Tleuov Isatay Abdigalievich bilan shu mavzuda suhbatlashdik.
So‘nggi yillarda kadastr sohasiga oid ko‘plab huquqiy hujjatlar qabul qilindi. Ular asosida sohada qanday o'zgarishlar bo'ldi?
Haqiqatdan So‘nggi yillarda kadastr sohasiga oid ko‘plab huquqiy hujjatlar qabul qilindi. Shuni alohida ta'kidlab o'tishim kerak, qabul qilinayotgan me'yoriy huquqiy hujjatlarda Qoraqalpog'iston Respublikasiga alohida e'tibor qaratilmoqda. Birgina misol, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 31 avgustda “Qoraqalpog‘iston Respublikasida tadbirkorlik, innovatsion texnologiyalar va infratuzilmalarni jadal sur’atlarda rivojlantirish orqali aholi farovonligini oshirishning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni qabul qilindi.
Ushbu Farmon bilan birinchi bosqichda (2022-2023-yillarda) Qoraqalpog‘iston Respublikasida, ikkinchi bosqichda (2023-2024 yillarda) qolgan hududlarda aholi xonadonlarini mahallabay tahlil qilib, uy-joyga egalik huquqini tasdiqlovchi kadastr hujjatiga ega bo‘lmagan xonadonlarning elektron ro‘yxatini shakllantirish va A-380 xalqaro avtomagistralining xavfsizlik mintaqasidan tashqaridagi yo‘l bo‘yicha o‘rmon xo‘jaligi fondidagi yer maydonlarini tuman (shahar) zaxira yer fondiga qaytarib, yo‘l bo‘yi infratuzilmasini rivojlantirish, jumladan savdo va servis obyektlarini joylashtirish maqsadida mazkur yer maydonlarining elektron onlayn-auksionga chiqarilishi belgilangan.
Mazkur Farmonda koʻrsatilgan rejalarga koʻra Qoraqalpogʻiston Respublikasida uy-joyga egalik huquqini tasdiqlovchi kadastr hujjatiga ega bo‘lmagan xonadonlarning elektron ro‘yxatini shakllantirildi va shu yili 723 ta yer uchastkasi uy-joy qurish maqsadida elektron onlayn-auksionga chiqarildi.
Shuningdek A-380 xalqaro avtomagistralining xavfsizlik mintaqasidan tashqaridagi yo‘l bo‘yicha o‘rmon xo‘jaligi fondidagi yer maydonlarini tuman (shahar) zaxira yer fondiga qaytarib, yo‘l bo‘yi infratuzilmasini rivojlantirish, jumladan savdo va servis obyektlarini joylashtirish maqsadida mazkur yer maydonlarini onlayn-auksionga chiqarilish boʻyicha hamkor tashkilotlar bilan birgalikda ishlar amalga oshirilmoqda.
Kadastr idoralarining asosiy vazifalaridan biri bu – yer va kadastr nazoratini amalga oshirish Bu yo‘nalishda Qoraqalpog‘iston Respublikasida qanday ishlar amalga oshirildi? Qancha qonun buzilish holatlarini aniqlandi va bartaraf etish choralari ko‘rildi?
Bugungi kunda Kadastr agentligi Qoraqalpog‘iston Respublikasi boshqarmasi tomonidan shu kunga qadar jami 555 ta holat (467,6 ga) yer qonun buzilish holatlari aniqlandi va shundan 316 ta holatni (100,2 ga) bartaraf etdik undan 239 ta holatni (367,4 ga) bartaraf etish choralarini ko‘rmoqdamiz.
Shuningdek yer qonun buzishlar yuzasidan 92 ta holatda sud jarayonlari davom etmoqda va 19 ta holatni jinoyat alomatlari borligi uchun Prokuratura organlariga taqdim etganmiz.
Yer qonun buzilish holatlarini oldini olish borasida nimalarga ko‘proq eʼtibor berilmoqda?
Xabaringiz bor yer qonun buzilish holatlarini bartaraf etishda va fuqarolarimizga o‘zboshimchalik bilan yer egallash noqonuniy ekani tushuntirish uchun joylarda kelishilgan reja asosida sayyor qabullar va fuqarolar bilan muntazam uchrashuvlar tashkil qilyapmiz va ommaviy axborot vositalari bilan birgalikda qonun buzilishi ko‘p kuzatilgan hududlarda o‘rganishlar olib borib turibmiz, bu haqida o‘zimizning va boshqa ijtimoiy tarmoqlarda yoritib boryapmiz.
Asosiysi fuqarolarimizning yerga bo‘lgan huquqlarini to‘g‘ri tushuntirish va yerga oid qonun hujjatlari bilan tanishtirish va oqibatlari haqida xabardor qilish deb bilaman.
Shu kungacha aniqlangan holatlarning aksariyat fuqarolarning bilmasdan turib o‘zganing qo‘lidan qalbaki hujjatlari bor yerlarni noqonuniy sotib olishlari, ular bilib-bilmay noqonuniy holatni qonuniy qilib hujjatlashtirib bo‘lmasligini bilmasligi oqibatida shunday vaziyatlar yuzaga keladi.
Aniqlangan yer qonun buzilish holatlarini bartaraf etishda boshqa dalat tashkilotlar bilan hamkorlik qilinadimi?
Yer qonun buzilish holatlarining oldini olishda Kadastr agentligi qonun hujjatlarda belgilangan tarzda yaʼni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 21-fevraldagi PQ-138 sonli Qonuniga asos “Yer uchastkalaridan foydalanishda davlat nazorati samaradorligini oshirish chora-tadbirlari” to‘g‘risidagi ko‘rsatilgan normalarga asosan Sud va Prokuratura, IIV, MFY va hokim yordamchilari bilan birgalikda ishlar amalga oshirilmoqda.
Ya'ni aniqlangan yer qonun buzilish holatlarida jinoyat alomatlari sezilsa toʻplangan hujjatlar Prokuratura organlariga taqdim qilinadi. Masalan joriy yilning oʻzida 19 ta holat yuzasidan birgalikda ishlar olib borilmoqda.
Yer nazorati yo‘nalishida Oʻzbekiston Respublikasi Ma'muriy javobgarlik to‘gʻrisidagi Kodeksning 60-moddasi 3-qismiga asosan yer uchastkalarini oʻzboshimchalik bilan egallab olib unga tutash boʻlgan va tutash boʻlmagan yer uchastkalariga qurilgan noqonuniy qurilmalarni buzdirish boʻyicha 116 ta holatda sudlarga da'vo arizalari kiritilgan.
Davlatimiz rahbari Qoraqalpog‘iston Respublikasiga tashrifi davomida 46 mingdan ortiq uy-joylarning kadastr hujjati yo‘qligi va ularga tegishli hujjatlarni rasmiylashtirish bo‘yicha topshiriq bergan edilar. Bu bo‘yicha ishlar qanday ketyapti?
Albatta, davlatimiz rahbarining 2023-yil 30-mart kundagi Qoraqalpog‘iston Respublikasiga tashrifi davomida aynan Qoraqalpog‘istondagi huquqiy hujjatlarga ega bo‘lmagan 46 mingdan ortiq uy-joylarning kadastr hujjatlarini rasmiylashtirish va davlat ro‘yxatidan o‘tkazish yuzasidan topshiriq bergan edilar.
Davlat kadastrlari palatasi Qoraqalpog‘iston Respublikasi tizim xodimlari tomonidan shahar va tumanlarda uyma-uy xatlov o‘tkazish ishlari olib borildi va aniqlangan 46 842 uy-joyga huquqi mavjud bo‘lmagan mulk egalariga Qoraqalpog‘iston Respublikasi Adliya Vazirligi bilan hamkorlikda mulk huquqini e’tirof etish bo‘yicha loyiha tayyorlash ishlari olib borilmoqda. Unda ko‘chmas mulkning joylashgan yer turi va manzillari shuningdek imorat qurilgan yillar ham inobatga olinadi. Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek 46 842 obyekt ichida turar joylar, noturar joylar va yer uchastkalari ham mavjud. Hozirda yuqorida ta’kidlab o‘tilgan mulk egalarida mulkiga egalik qilish huquqini berish tartibi ishlab chiqilmoqda.
Ushbu tashrif davomida Qoraqalpog‘iston Respublikasi va Xorazm viloyatlarida yer maydonlarida xatlovdan o‘tkazish masalasi ham aytilgan edi. Shu haqida ham to‘xtalib o‘tsangiz.
Qishloq xo‘jaligidagi sug‘oriladigan yer maydonlarida o‘tkazilayotgan xatlov ishlariga Kadastr agentligi va Davlat kadastrlari palatasi Qoraqalpog‘iston Respublikasi boshqarmalari, shuningdek Respublika Aerogeodeziya markazi Qoraqalpog‘iston Respublikasi bo‘limi xodimlaridan iborat tuzilgan ishchi guruhda 400 dan ortiq xodimlar jalb qilingan. Shu bilan birga amalga oshirilayotgan ishlarning samaradorligini oshirish va yer maydonlarining aniq o‘lchovlarini olish maqsadida viloyatlardan jami 25 ta xodim geodezik texnikalar bilan jalb qilingan.
Shuningdek yer resurslaridan oqilona va samarali foydalanish, undan foydalanuvchilar va sug‘oriladigan ekin yer maydonlarining aniq hisobini olish maqsadida olib borilayotgan xatlov ishlarida so‘ngi texnologiyalardan ya’ni, Aerosyomkalar, GPS o‘lchash uskunalari va planshetlardan natijali foydalanilmoqda.
Qoraqalpog‘iston Respublikasining jami yer maydoni 16 656 123 gektar yer maydon bo‘lib, shundan yer hisoboti bo‘yicha 414,9 ming gektar sug‘oriladigan ekin yer maydonlari xatlovdan o‘tkazildi
Bugungi kunda, suv fondi yerlarida viloyatlardan kelgan mutaxassislar bilan birgalikda xatlov ishlari davom etmoqda.
Xatlov ishlarida boshqa viloyat mutaxassislari bilan Qoraqalpog‘iston Respublikasi mutaxassislari birgalikda qatnashmoqda va albatta o‘zaro tajriba almashib, mahoratlarini oshirmoqda. Masalan Yer maydonini o‘lchash usullari, texnikalardan to‘g‘ri va aniq foydalanish bo‘yicha fikrlarini almashib og‘izbirchilikda ishlashmoqda.
Kadastr xizmatlarini ko‘rsatish bo‘yicha aholiga qanday qulayliklar va sharoitlar yaratilgan?
Qoraqalpog‘iston Respublikasida ayirim tumanlarimiz oraliq masofalari uzoqda joylashgan. Ba’zi tumanlarning hududlari tuman markazidan ham olisda. Shuning uchun, Davlat xizmatlari bilan birgalikda joylarga chiqqan holda «Ko‘chma davlat xizmatlari»ni ko‘rsatishni va mahallabay, xonadonbay ishlash tizimlarini yo‘lga qo‘yganmiz va o‘sha vaqtning o‘zida arizalari qabul qilinib, kadastr xizmatlarini ko‘rsatib kelmoqdamiz. Xususan joriy yilda ko‘chmas mulk obyektlariga yil boshidan shu kungacha jismoniy va yuridik shaxslar 27 791 ta ariza kelib tushgan va 22 389 ta kadastr pasporti rasmiylashtirilgan.
Davlat kadastrlari palatasi boshqarmalarining asosiy faoliyati hisoblangan ko‘chmas mulkni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish bo‘yicha joriy yilda nimalar qilindi?
Ko‘chmas mulkka bo‘lgan huquqlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish xizmatini ko‘rsatishda jismoniy va yuridik shaxslardan kelib tushgan 35 799 arizalarga asosan yil boshidan 27 643 ta ko‘chmas mulk shundan 6 083 noturar, 29 716 turar joy, va 4 048 ipoteka va ijara shartnomalari davlat ro‘yxatidan o‘tkazildi. Shuningdek, Qoraqalpog‘iston Respublikasi avtomobil yo‘llari bosh boshqarmasi bilan hamkorlikda olib borilgan ishlar natijasida xalqaro, davlat va mahalliy ahamiyatga ega umumiy foydalanishdagi 4 mingdan ortiq kilometr avtomobil yo‘li to‘liq davlat ro‘yxatidan o‘tkazilib, kadastr pasporti shakllantirildi. Endilikda ichki yo‘llarni ham davlat ro‘yxatidan o‘tkazilib, kadastr pasportlarini shakllantirish reja qilingan. Bu ishlar tegishli idoralar bilan hamkorlikda olib borilmoqda
Kadastr sohasida hujjatlarni saqlash alohida ahamiyatga ega. Ko’chmas mulkning tarixi va buguni hujjatlarda o‘z aksini topadi. Hujjatlarni saqlash bo‘yicha nimalarga ahamiyat berilmoqda?
Har bir ko‘chmas mulklarning kadastr hujjatlari umrbod saqlanishi kerak. Albatta, qog‘ozlar ham yillar o‘tgan sayin eskirib boradi, lekin ularni ham kerakli haroratga va me'yorda saqlansa ko‘p yillar saqlanadi. Xohlagan ko‘chmas mulkiga hujjat rasmiylashtirilgandan keyin u kadastr filiallarining arxiv bo‘limi o‘tkaziladi. U yerda hujjatlar skanerlab maxsus dastur yuklanadi shu bilan hujjatlarning asl nusxalarini saqlash imkonini beradi. Shu bilan bir qatorda qog‘oz shaklida ham arxiv bo‘limi mutaxassisi tomonidan himoya qilinadi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi kadastr filiallarida mavjud 449 891 ta kadastr hujjatlaridan hozirda 449 683 tasi elektron shaklga o‘tkazilgan va maxsus dasturga yuklangan.
Sohaga oid fuqarolarning murojaatlari bilan ishlash va ularga yechim izlash, aholining savollariga javob berish borasida qanday ishlar tashkil qilingan?
Kadastr sohasiga tegishli bo‘lgan fuqarolarning masalalarini o‘rganish, muammolarini tegishlicha hal qilish maqsadida har olti oylik rejamizda sayyor qabul o‘tkazish tasdiqlangan. Shu rejaga muvofiq shahar va tumanlarda kadastr filiallari bilan birgalikda jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlari o‘rganiladi.
Masalan, joriy yilning shu davrigacha 775 ta murojaat kelib tushgan bo‘lib, shundan 747 tasi ko‘rib chiqilgan va 252 ta murojaatlar ijobiy xal qilingan bo‘lsa, 490 tasiga huquqiy tushuntirish berilgan. 28 ta murojaat mutaxassislar tomonidan ko‘rib chiqilmoqda. Kelib tushgan murojaatlardan 355 tasi yozma, 393 elektron shaklda va 27 tasi og‘zaki shaklda.
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak barcha qilingan harakatlar davlatimizning va jamiyatimizning ravnaqi uchun qilingan harakatlar deb bilaman.
Yer sohasiga qaratilgan eʼtibor, qabul qilingan har bir qonun, qaror va farmonlar yer hisobini to‘g‘ri yuritish, uni asrab-avaylash va ertangi avlodga bus-butun yetkazib berishga qaratilgan.
Yurtimizdagi «Inson qadri» tamoyili asosida qilinayotgan har bir harakat albatta o‘z natijasini berishiga aminman.
